Postoji malo drugih tema koje među narodima na prostorima bivše Jugoslavije još uvijek univerzalno bude teška osjećanja i gorčinu prema današnjim političarima kao što je to činenica da njihova golema socijalistička zaostavština, u vidu bezbroj oronulih i napuštenih fabrika, zjape napušteno i u tajnim aukcijama bivaju prodavane jedva za vrijednosti zemlje na kojoj leže. Doslovice niko nije spreman da prihvati realnost da je svo to navodno bogatstvo koje su generacije ljudi stvarale za vrijeme prethodnog režima moralo u posljednje dvije decenije da završi tako neslavno. "Mi imamo toliko fabrika, ukoliko bi političari samo htjeli da ih otvore za biznis mi bismo svi bili zaposleni," je fraza koja se često može čuti diljem prostora bivše Jugoslavije. Da bi se konačno odagnala ova pogubna kolektivistička mudrost na prostorima zapadnog Balkana i da bi se ovi napaćeni narodi okrenuli ka svjetlijoj budućnosti, neophodno je detaljno razmotriti temelje zajedničkog sistema na kojem je naše strukturno identično ekonomsko naslijeđe izgrađeno. No čak i ako je ova želja odbacivanja kolektivizma previše ambiciozna, onda se ovom analizom bar može pokušati odgonetnuti otkud tolika ljubav ovih naroda prema društvenom vlasništvu i njihova apsolutna odbojnost i mržnja prema privatnom vlasništvu i slobodnom preduzetništvu.
Ta naša zajednička priča počinje 1948 godine, kada je ideološki razdor između jugoslovenskog diktatora Tita s sovjetskog diktatora Staljina postao očigledan, a što je dovelo do istjerivanja Jugoslavije iz Komunističkog Informacionog Biroa (Kominforme) i njenog distanciranja od Sovjetskog Saveza. Ovaj razlaz dozvolio je Jugoslaviji da se slobodno upusti u eksperimentaciju sa vlastitim brendom socijalizma, nezavisnim od ustanovljenih marksističko-lenjinističkih normi. Jedan od najvažnijih i najdalekosežnijih eksperimenata naših komunističkih vođa bio je u oblasti ekonomije. Umjesto tradicionalnog sovjetskog modela kolektivnog vlasništva i centralnog planiranja rada preduzeća, Jugoslovenski ekonomski planeri (sa Edvardom Kardeljem na čelu) razvili su i implementirali potpuno drugačiji sistem upravljanja preduzećima koji se zove radničko samoupravljanje. Ovaj ekonomski sistem povlači svoje teorijske korjene iz 19. vijeka, a između nekih manje uspješnih pokušaja je ranije bio značajnije ali na kratko pokušan u Španskom građanskom ratu (1936-1939).
Za razliku od sovjetskog modela kolektivnog državnog vlasništva i centralnog planiranja svih preduzeća (kojima su upravljali aparatčici Komunističke partije), samoupravnim radničkim preduzećima Jugoslavije, iako i dalje u vlasništvu države, su u potpunosti upravljali sami radnici. Način na koji se to radilo u praksi bilo je tako što su radnici birali odbore radnika koji su zatim odlučivali ko su najsposobniji i najpametniji među radnicima, i te su radnike zaduživali za upravljanje kompanijama.
Ostatak ovog članka pročitajte na sajtu Sloboda i Prosperitet TV
No comments:
Post a Comment